سنت بچه از آسمان افتاده نیست/ فرهنگ را نمی‌شود تحمیل کرد

دکتر منوچهر صانعی دره‏ بیدی در مورد عدم انطباق فرهنگ رسمی (آن فرهنگی که از سطوح بالا به بدنه جامعه تزریق می‏شود و منابع آن مبانی انقلاب اسلامی و قانون اساسی است) با فرهنگ غیررسمی ( فرهنگ وارداتی‏‎ که در جامعه ساری و جاری است) به خبرنگار مهر گفت: این را می‏شود با دعوای مدرنیته با سنت عنوان کرد. فرهنگ را نمی‏شود توسط عده‏ای که قانون تدوین می‎کنند به مردم تحمیل کرد. بلکه فرهنگ در طول سالیان دراز و بر اثر تبادل فرهنگی با فرهنگ قوم و ملل مختلف وارد یک جامعه می‎شود.

 وی افزود: سنت یک بچه‏ای از آسمان افتاده‏ای نیست. سنت در طول هزاران سال به تدریج تبدیل به یک جریان فرهنگی می‏شود. البته هر ملتی سلیقه و استعداد و نیروی خاصی دارد و سنت ایرانی با آلمانی و عرب و انگلیسی قطعاً تفاوت دارد. اما فرهنگ غرب از زمان ترجمه‏های آثار یونانی در زمان مأمون وارد جهان اسلام شد. معلوم نیست اگر این ترجمه‏ها نبودند آیا ابن سینایی یا فارابی‏ای داشتیم یا نه؟ زیرا آنها از ارسطو و افلاطون بهره گرفتند.

استاد گروه فلسفه دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: البته فرهنگ غرب پس از یک وقفه طولانی از زمان ناصرالدین شاه دوباره وارد ایران شد و ما پیوندی با فرهنگ غرب ایجاد کردیم. در طی این 150 سال فرهنگ وارداتی سنت ما را نه تنها ازبین نبرد بلکه آن را قویتر و غنی‏تر کرد زیرا انسان اگر قرار بود از عناصر نو فرهنگی بترسد، سنتی، شکل نمی‎گرفت. سنت عناصر وارداتی را با خودش سازگار کرده و صبغه سنتی به آنها می‏دهد.

این محقق و پژوهشگر فلسفه تصریح کرد: باید مطابق با استعدادهایمان عناصر جدید را هضم و درک کنیم و بگیریم. همانطوری که تشیع را ایرانیان ساختند. دعوای بین سنت و مدرنیته در هر ملت و زمانی وجود دارد. قریش هم با نوآوری‏های پیامبر اسلام همانطوری که مؤبدان زرتشتی دربرابر ورود اسلام به ایران، مقاومت می‎کردند.

این مدرس دانشگاه افزود: اما تاریخ کار خودش را می‏کند یعنی عناصر نو خودشان را تحمیل می‎کنند و انسانها آرام آرام با عناصر نو خو می‎گیرند. در همین ایران ما در 50 سال پیش والدین دختران خود را به مدرسه نمی‎فرستادند اما اکنون اکثر پذیرفته شدگان دانشگاه‏ها دختران هستند.

این محقق و پژوهشگر حوزه فرهنگ وفلسفه درباره اثرات و تبعات این عدم انطباق هم اظهارداشت: البته تضاد مدرنیته با سنت به مقاومتی که عناصر سنت و مدافعان آن از خود نشان می‏دهند بر می‎گردد و خودش را نشان می‏دهد. البته بایستی حد متوسط را مراعات کرد. اگر سنت گله گشاد و هرز باشد که هر چیزی که وارد شد مورد پذیرش قرار گیرد دیگر فرهنگی باقی نمی‎گذارد. هویت ملی ما نباید گم شود. از آن طرف هم اگر خیال کنیم هر چیز نویی که می‏آید باید جلویش ایستاد و منفور و مردود است نتیجه آن عقب افتادگی تاریخی می‏شود. باید طبقه فرهیخته جامعه عناصر مثبت فرهنگ وارداتی را بگیرند و عناصر مضر را از آن حذف کنند. البته این کار یک درایت و خردمندی ژرفی می‏خواهد.